Kleszcze fakty i mity

Na temat kleszczy powstało tyle mitów, że rynce opadają. 

Dziś rozprawię się z nimi.

Jak się zachowuje kleszcz?

Czy rzeczywiście jest tak groźny, jak go malują? 

Czy da się go oszukać? 

Jak nie dać się ukąsić?
Jak i czym go usunąć?
Czy ultradźwięki odstraszają pajęczaka? 

Photo by Jonas Weckschmied on Unsplash

Ugryzł Cię kiedyś kleszcz? 

Z dużym prawdopodobieństwem większość z Was mówi właśnie:

- No kurde taaaak!!

(lub zamiast kurde mniej subtelne słowo też na k).

Co się zadziało, że on postanowił właśnie ciebie uraczyć swą obecnością?

Co robił te dwie godziny wcześniej? 
Może siedział na drzewie i przez lornetki wypatrywał swojej ofiary? 

Jak żył?

Po co Ci wiedza biologiczna na temat kleszczy?

 Aby bardziej poznać naturę kleszcza. Jeśli oswoisz się z tym, co Cię przeraża staje się to mniej okropne. Przynajmniej ja tak mam. 

Nie dajmy się zwariować!!

Co to jest kleszcz?
Kleszcz to pajęczak, który ma około 900 opisanych gatunków. I jest na świecie już od 99 mln lat. Więc jest to bardzo doświadczony myśliwy.

Jak jest zbudowany?

Ciało kleszcza składa się z:

- hypostomu, czyli łba ze szczękoczułkami, 

- 4 par odnóży a pierwsza para łap ma narząd Hallera-o tym powiem później, 

- kadłuba, 

- przetchlinki - otwory oddechowe. 

Kleszcz może zwiększyć swoją objętość nawet 130 krotnie i przekroczyć wagę nawet o 200 razy.

wikipedia

Kleszcz ma 3 fazy rozwojowe: 

Larwa, Nimfa, Limago czyli dorosły kleszcz. 

 Wszystkie z trzech faz rozwojowych kleszcza mogą zaatakować człowieka.

zdjęcia z neta - niestety nie doszukałam się autora

Od początku

Larwa - Nadchodzi wiosna. Samica kleszcza, nazwijmy ją roboczo Bronka, ospale wygrzebuje się ze ściółki, w której spędziła zimę, by składać jaja. Zima była łaskawa dla Bronki i reszty kleszczy, więc zaśmiewa się głośno, bo udało jej się przechytrzyć system i zabiera się do roboty. Składa około trzech tysięcy jaj po czym pada nieżywa. 

Jak bym tyle dzieci miała, też wolałabym kopnąć w kalendarz. 

Na szczęście nie ze wszystkich jaj wylęgną się larwy, ale i tak będzie ich nawet kilkaset.  Najwięcej wylęga się ich w lipcu. Są niemal niewidoczne, przezroczyste i rozpoczynają łowy w trawie. Kiedy zaspokoją głód, odczepiają się od skóry, opadają na ziemię i przeobrażają się w drugie stadium rozwojowe, czyli nimfę.

Nimfa - Niemal czarna, płaska, szybka i niesamowicie żarłoczna - działa jakUrząd Skarbowy. 

Najaktywniejsze są wiosną i jesienią właśnie. Może skakać nawet na wysokość 1,5 m. Żeruje około tygodnia. 

Najedzona w dzikim McDonaldzie, bo najczęściej żywi się krwią dużych zwierząt: saren, dzików, jeleni, Nimfa odczepia się i opada na ziemię.

Imago, nie mylić z Imagin Dragon - Dojrzałe samice kleszcza  są dwukolorowe, większe i bardziej agresywne od samców - to tak samo jak, u ludzi. 

Również one, gdy są już najedzone, spadają na ziemię. Dochodzi do zapłodnienia, po którym samce giną - hmm jak to natura sprytnie wymyśliła?!  

Samice zaś zakopują się w ściółce, by w odrętwieniu wyczekiwać wiosny. I tak koło rozwojowe kleszcza się toczy.

Kleszcz to kosmopolita! 

Kleszcze są roznoszone po całym świecie. Ludzie podróżują, zwierzęta migrują, więc normalnym jest to, że kleszcze pojawiaja się tam gdzie ich żywiciele. 

Bo my i zwierzęta jesteśmy dla nich mobilnym supermarketem.

Więc kleszcz może Cię uchlać wszędzie, nawet w domu pod kołdrą. Dlatego tak ważne jest, abyś sprawdzał również swoje zwierzęta domowe, co by ci pajęczaka do domu nie sprowadziły.

Można je spotkać przez całą zimę, chociażby na lisach czy dzikach, chociaż zaczynają aktywność już w marcu do listopada. Wrogiem kleszczy są długie i mroźne zimy. 

A że w naszej części Europy raczej nie można na nie liczyć, stąd większy niż dawniej wysyp kleszczy.

I w tym momencie słyszycie głośny i rubaszny śmiech Bronki.
Kleszcze są szczególnie aktywne rano w godzinach od około 8 do 12 oraz po południu od około 16 aż do zmierzchu. 

Komary i myszy zarażają boreliozą?!! - Mit. Zacytuję Dr n. med. Marta Hajdul-Marwicz.

"KLESZCZE są jedynymi organizmami, u których potwierdzono możliwość skutecznej transmisji (=zarażania) bakterii Borrelia burgdorferi do ssaków. Związane jest to ze skomplikowanym mechanizmem „aktywacji” bakterii"

Tutaj znajdziecie więcej info na ten temat: https://zakleszczonapolska.wordpress.com/

http://dzienniklesny.pl/przyroda/kleszcze-to-nie-samo-zlo/

Kleszcz nosi okulary? - Fakt. 

Kleszcze są ślepe!! Nie wypatrują, lecz wywąchują potencjalną ofiarę. Ułatwia im to tzw. narząd Hallera – dlatego pajęczak w poszukiwaniu celu wymachuje nimi i gdy tylko poczuje dwutlenek węgla wydychany przez żywiciela - rozpoznawalny już z odległości 20 m oraz poczuje dotyk – wpełza na niego. wchodzą na ciało znajdującego się tuż przy nich żywiciela.

Kleszcz nie lubi białego koloru?! - Mit. Jedyną korzyścią, wynikającą z nałożenia jasnego stroju jest fakt, że na nim bardziej widać kleszcza.

Kleszcz to zbok? - Fakt. Kleszcze wbijają się najczęściej w te miejsca na ciele, gdzie jest ciepło i wilgotno, a także tam, gdzie skóra jest cienka i delikatna. Kleszcz nie wbija się w skórę ofiary od razu. On szuka miękkiej, wilgotnej i dobrze ukrwionej skóry - ma czas.

Kleszcz to wampir! - Fakt. Kleszcz spacerujący po ciele nie zaraża dotykiem! Wkłuwając się, kleszcz wstrzykuje substancje znieczulające, tamujące krwawienie, mocujące go przy skórze. 

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C414581%2Ceksperci-kleszcza-trzeba-usunac-jak-najszybciej-i-obserwowac-reakcje-organizmu.html

Piknikuje w leszczynie! - Fakt. Najwięcej dojrzałych kleszczy można spotkać w miejscach, w których zwierzęta szukają pożywienia. 
Słuszne jest zatem przekonanie, że kleszcza najłatwiej złapać w leszczynowym gąszczu - orzechy leszczyny są bowiem przysmakiem wielu leśnych zwierzaków.
Ale tak na prawdę, to kleszcze są wszędzie, nawet na plaży w kępce traw.

Każdy kleszcz może zarazić?-Mit. 

Gdyby tak było, to mielibyśmy pandemię boreliozy.

Nosicielami tej bakterii jest, w zależności od regionu Polski, od 10 do nawet 40 proc. kleszczy.

Kiedyś to nie było kleszczy i boreliozy!! - Mit. Dawniej ludzie też chorowali na boreliozę, ale nawet o tym nie wiedzieli, gdyż choroba ta daje nieswoiste objawy. 

Weź go posmaruj smalcem to się udusi? - Mit. A najlepiej posmaruj i podpal smalec! 

Nie dość, że to nie pomoże, to może zaszkodzić. Niektórzy kleszcza smarują benzyną, spirytusem, podpalają lub zgniatają. Nie wolno tego robić! Takie działanie spowoduje zatkanie tchawek kleszcza – jego narządu oddechowego – może spowodować u niego ślinotok. Kleszcza usuwamy wyłącznie mechanicznie! Specjalnymi narzędziami.

A!!! Noga została!!! - Mit. Kleszcz wbija w skórę żywiciela tylko hypostom - aparat gębowy. Nie ma więc możliwości aby w ciele została nóżka czy skrzydełko. 

No, chyba że urwie się kleszcza przy kolanach razem z dupą.

Bez paniki. 

Jeśli pozostał tylko hypostom, to wówczas można  poprzestać na zdezynfekowaniu rany. 

Jeżeli natomiast pozostał większy fragment, którego nie potrafimy samodzielnie usunąć, to wówczas należy zwrócić się o pomoc do lekarza.

Pozostały fragment należy spróbować usunąć pęsetą tak samo jak kleszcza, ewentualnie jałową igłą podobnie jak, usuwa się drzazgę.

Jak go usunąć? Jak najszybciej! Badania wykazały, że ryzyko zachorowania na boreliozę jest niskie, jeśli kleszcz został usunięty w ciągu 24 h. To właśnie tyle czasu zajmuje krętkom migracja z jelita do gruczołów ślinowych. U nimf proces może być szybszy - około 16 godzin. 

I lepiej nie robić tego pensetą, a odpowiednim narzędziem.
Wyciągając kleszcza pod żadnym pozorem:
- Nie dusimy go,
- Nie wykręcamy,
- Nie ciągniemy za brzuch,
- Nie usuwamy rękami (paznokciami).

Czym usunąć kleszcza? Szczypce, kleszczołapki, lasso, anty-kleszcz, zestaw do zamrażania i usuwania kleszcza. 

https://apteline.pl/artykuly/usuwanie-kleszcza-wybierz-najlepszy-przyrzad-do-pozbycia-sie-kleszczy/

Zasady usuwania kleszcza:

• Poproś o pomoc, gdy kleszcz znajduje się w trudno dostępnym miejscu, a wstyd schowaj do kieszeni.

• Nie poddawaj się, gdy nie uda ci się usunąć kleszcza przy pierwszym podejściu. Może się zdarzyć, że trzeba będzie podjąć kilka prób.

• Po znalezieniu pierwszego szukaj dalej. Może się zdarzyć, że zostaniemy ukąszeni przez kleszcze w kilku miejscach. 

• Zdezynfekuj miejsce ukąszenia za pomocą alkoholu lub maści z jodem.

• Jeśli zaczerwienienie w miejscu ukąszenia nie ustąpi lub powiększy się, należy zgłosić się do lekarza. Tak samo należy postąpić, gdy miejsce ukąszenia mocno spuchnie, jest bolesne, gorące i pulsujące.

• Jeśli nie masz pewności, jak usunąć kleszcza, zgłoś się do lekarza.

W jaki sposób należy poprawnie pozbyć się usuniętego kleszcza?

Nie należy spłukiwać kleszczy w toalecie, ponieważ mogą przeżyć w wodzie przez długi czas. Najbardziej skuteczną metodą jest rozgniatanie kleszczy za pomocą ciała stałego, np. szklanki.

Czy da się w ogóle oszukać kleszcza? I tak i nie! Kleszcz jest doskonale przystosowany, jak widzicie po 1 części wpisu, do tego aby, nas oszukiwać na każdym kroku. 

Kilka zasad, których warto się trzymać, by uchronić się od ukąszenia i  zachorowań.

1. Szczepienia uodparniające - W przeciwieństwie do boreliozy na zapalenie mózgu nie ma leku. Jest natomiast szczepionka, której z kolei nie ma na boreliozę.  Szczepienia zaleca się je szczególnie: pracownikom leśnym, wojskowym, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej, rolnikom, turystom, uczestnikom kolonii i obozów wakacyjnych.

2. Wybierając się do lasu, warto założyć odzież z długimi rękawami, długimi nogawkami (najlepiej zakończonymi ściągaczami), kapelusz lub czapkę - kleszcz chętniej wchodzi na włosy niż na czapkę, oraz kryte obuwie. Ja wiem, że latem w 30 stopniowy upał jest to śmieszne i nikt tak nie zrobi. Warto, chociaż ubrać dłuższe spodnie i czapeczkę.

3. Dobrze, jeśli ubrania są jasne, wtedy łatwiej można spostrzec przyczepionego do nich kleszcza.

4. Warto też spryskać skórę lub odzież repelentem.

5. Natychmiast po powrocie z miejsca, gdzie występują kleszcze, należy dokładnie obejrzeć ubranie i skórę, a także wykąpać się i zmyć skórę gąbką w celu usunięcia wędrujących po niej pajęczaków. Badania mówią, że prysznic zaraz po powrocie z lasu, spaceru, pikniku w 20% może uchronić Cię od ukąszenia.

Czy ultradźwięki odstraszają kleszcze? Super byłoby, gdyby istniała ta nietoksyczna alternatywa dla obrony przed kleszczem.

ale 
Nie znalazłam informacji naukowych potwierdzających działanie. A większość  to recenzje i testy producenta, więc sami rozumiecie.

No dobra, ale zacytuje wam to, co pisze producent: 

https://tick-less.pl/zasada-dzialania/tickless

ZASADA DZIAŁANIA:

Tickless działa na zasadzie emisji impulsów ultradźwiękowych o częstotliwości 40 kHz. Impulsy te są całkowicie nieszkodliwe dla ludzi oraz zwierząt domowych , blokują one jednak narząd Hallera u kleszczy (więcej o narządzie Hallera). Kleszcze wykorzystują narząd Hallera do namierzania żywiciela, w momencie gdy jest on zablokowany, nie są w stanie skutecznie polować.

Tutaj mam dość wiarygodny test. - https://www.spinoggelfritz.ch/erfahrungsbericht-tickless-zeckenschutz/ 

Testował on skuteczność na trzech różnych rodzinach z dziećmi i ze zwierzętami. Rodziny poddały się testowi dobrowolnie. Często łapały kleszcze w ciągu roku. Więc postanowiły wypróbować czegoś nowego.

I wnioski są takie pół na pół.  U jednych rodzin bilans bezkleszczowy a u drugich kleszcze były. 

Ja jestem rozdarta, bo rzeczywiście niektóre filmy dowodzą prawdziwości zapewnień producenta. A z drugiej strony nie ma żadnych potwierdzeń naukowych.
A do tego dołoże doświadczenia wielu osób, które pomimo jego stosowania łapały kleszcza.

Więc (jak to pisało wiele osób) jest to rzeczywiście środek odstraszający, ale nie zabezpiecza w 100 %.

DEET - substancja chemiczna należąca do organicznej grupy amidów. W stężeniu powyżej 20% – chroni nawet ponad 3 godziny,  W stężeniu ponad 25%, nawet do 8 godzin. Idealnie! To jest to! Pomyślisz? 

Ale

Niestety DEET ma swoje minusy:

 - w większych stężeniach ma właściwości toksyczne, może powodować uczulenia i mikro paraliże.
- na skórze tworzy swego rodzaju powłokę, która jest śliska i nieprzyjemna,

- absolutnie nie nadaje się na ciało małych dzieci, a u większych należy stosować go z dużą ostrożnością, lub na odzież,
- w dużych stężeniach może odbarwiać tkaniny.

Więc DEET tak, ale na ubranie, nie bezpośrednio na skórę i tylko u starszych.

 Inne repelenty, mniej szkodliwe polecane przez panią doktor Martę:
https://zakleszczonapolska.wordpress.com/2018/07/03/repelenty-czyli-co-zabrac-na-wakacje/.

Kiedy podejrzewać boreliozę?

Obserwuj swoje ciało, to, jakie wysyła sygnały za każdym razem, gdy ukąsił cię kleszcz.

Początkowo zakażenie boreliozą przebiega bezobjawowo. Pierwsze objawy mogą pojawić się w ciągu 1-6 tygodni od ugryzienia.

 W ok 50% przypadków, więc nie u wszystkich i nie za każdym razem po ugryzieniu, na skórze pojawia się niebolesny, wędrujący, pierścieniowaty rumień, czerwony lub czerwonawy, okrągły lub owalny, powiększający się, a potem zanikający. 

Typowy rumień ma ponad 5 cm średnicy, choć początkowo nie przekracza 1-1,5 cm. 

Borelioza może objawiać się:

• sztywnością karku,
• nudnościami i wymiotami,
• upośledzeniem słuchu,
• psychozą,
• padaczką,
•  problemy z zamknięciem powieki czy opadającym kącikiem ust,
• nadwrażliwość na światło i przemijające zaburzenia wzroku,
• plamy na nogach w kolorze czerwono-szarym, które pojawiają się rzadko (najczęściej są objawem boreliozy u dzieci),
• guza w kolorze czerwono-błękitnym (limfocytowy chłoniak) - zmiana ta jest niebolesna i występuje zwykle w mosznie, małżowinie usznej lub na sutkach,
• zapalenie pęcherza,
• problem z regularnym miesiączkowaniem,
• zaburzenia potencji (rzadko).

Niestety niektórzy lekarze ignorują wystepujące u pacjenta objawy, nie potrafiąc ich prawidłowo rozpoznać bo objawy można dopasować do wielu innych schorzeń. Dlatego warto abyś wspomniał lekarzowi, że byłeś ugryziony a najlepiej zapisz lub wymień wszystkie niepojące cię zmiany w zachowaniu i w organiźmie. Wszystkie typy boreliozy leczy się antybiotykiem. 

Borelioza jest chorobą w większości przypadków całkowicie uleczalną, pod warunkiem, że zostanie wcześnie zdiagnozowana. 

Leczenie boreliozy polega na przyjmowaniu przez chorego antybiotyków. Kuracja jest długa, bo trwa od 21 do 28 dni. W tym samym czasie można podawać środki, które będą przeciwdziałać objawom boreliozy.

Kiedy podejrzewać kleszczowe zapalenie mózgu?

Choroba przebiega zazwyczaj dwuetapowo: Najpierw po 1-3 tygodniach od ugryzienia mogą wystąpić objawy przypominające grypę (gorączka, bóle mięśni), które po kilku dniach ustępują. Na tym etapie choroba może się zakończyć, ale może też po kilku dniach wrócić ze zdwojoną siłą, z silnym bólem głowy, a czasem też poważnymi objawami neurologicznymi, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu lub rdzenia mózgu.

Udaj się do lekarza, gdy masz jakiekolwiek podejrzenia. Zawsze informuj lekarza o ugryzieniu przez kleszcza. Lecz się antybiotykiem Uwierz mi, wiem co mówię!

Tym tekstem chciałam was nieco uspokoić, ale też przestrzec.

Jakiś czas temu wstrząsneła mną wiadomość o śmierci kolegi. Został on w przeciągu kilku lat ukąszony przez kleszcze, które zaraziły go boreliozą. Starał się uświadamiać, jak to jest żyć z boreliozą, jak nie dać się kleszczowi.

Jego leczenie oraz decyzje jakie podejmował skłoniły mnie do podjęcia tej dyskusji.

W porozumieniu z naszym wspólnym kolegą, postanowiłam przytoczyć jego historię oraz podjąc ten temat.

Piotrek ten tekst jest dla Ciebie. Do zobaczenia chłopie...

źródło: 

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kleszcze_(paj%C4%99czaki)
https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/uwaga-kleszcze
https://gis.gov.pl/zdrowie/uwaga-kleszcze-to-powazne-zagrozenie-dla-naszego-zdrowia-przepis-gis-na-bezpieczne-wakacje/

https://wsse-poznan.pl/menu-strony/oddzialy/oddzial-epidemiologii/kleszcze